NGUỒN GỐC RA ĐỜI VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ NGÀY QUỐC TẾ LAO ĐỘNG 1/5
Tác giả: Nguyễn Thị Thắm giáo viên trường THPT Phù Cừ
Hàng năm, người lao động trên toàn thế giới lại cùng nhau kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động 01/5. Đây là một thời điểm lịch sử mang ý nghĩa trọng đại ở Việt Nam và trên thế giới. Vậy Ngày 01/5 - Ngày Quốc tế Lao động là ngày gì? Nguồn gốc ngày 01/ 5 bắt nguồn từ nước nào và có ý nghĩa ra sao? Đây là câu hỏi của không ít bạn trẻ mỗi khi toàn thế giới kỉ niệm ngày này. Đặc biệt ở Việt Nam chúng ta ngày 1/5 hàng năm lại sát ngày kỉ niệm giải phóng miền Nam thống nhất đất nước 30/4 nên ngày 01/5 – Ngày Quốc tế lao động lại càng trở nên long trọng và đặc biệt hơn.
Ngày Quốc tế lao động hay ngày 01/5 là ngày lễ kỉ niệm và ngày hành động của phong trào công nhân quốc tế và của người lao động
Trong “lời kêu gọi” được tuyên bố tại Đại hội thành lập Hội liên hiệp lao động Quốc tế I, ngày 28 tháng 5 năm 1861, với tư cách là ủy viên Đoàn chủ tịch Đại hội, Các Mác đã nói nhiều đến việc phải rút ngắn thời gian lao động là nhiệm vụ đấu tranh của giai cấp vô sản. Tại Đại hội lần thứ nhất của Quốc tế I họp tại Giơnevơ (Thụy Sĩ) tháng 9/ 1866, vấn đề đấu tranh cho ngày làm việc 8 giờ được xác định là nhiệm vụ quan trọng. Khẩu hiệu ngày làm 8 giờ sớm xuất hiện ở một số nơi trên đất nước Anh, nước có nền công nghiệp phát triển sớm nhất. Yêu sách này dần dần lan sang các nước khác.
Do việc công nhân, viên chức Anh di cư sang Mỹ ngày càng đông, phong trào đòi làm việc 8 giờ một ngày phát triển mạnh ở nước Mỹ, đồng thời với nó là sự nảy nở và phát triển rộng khắp phong trào công đoàn. Năm 1868, giới cầm quyền Mỹ buộc phải thông qua đạo luật ấn định ngày làm 8 giờ trong các cơ quan, xí nghiệp thuộc chính phủ. Nhưng các nhà máy, xí nghiệp tư nhân vẫn giữ ngày làm việc từ 11 đến 12 giờ một ngày.
Năm 1868, tại thành phố công nghiệp lớn Chicago, Đại hội Liên đoàn lao động Mỹ thông qua Nghị quyết nêu rõ: “…Từ ngày 01/5/1868, ngày lao động của tất cả các công nhân sẽ là 8 giờ”. Sở dĩ ngày 01/5 được chọn bởi đây là ngày bắt đầu một năm kế toán lại hầu hết các nhà máy, xí nghiệp ở Mỹ. Vào ngày này, hợp đồng mới giữa thợ và chủ sẽ được ký. Giới chủ tư bản có thể biết trước quyết định của công nhân mà không thể kiếm cớ chối từ.
Ngày 01/5/1886, do yêu cầu của công nhân không được đáp ứng một cách đầy đủ, giới công nhân trên toàn nước Mỹ đã tham gia bãi công nhằm gây áp lực buộc giới chủ thực hiện yêu sách của mình. Đầu tiên là cuộc bãi công tại thành phố Chicago. Khoảng 40 nghìn người không đến nhà máy. Họ tổ chức mit-tinh, biểu tình trên thành phố với biểu ngữ "Từ hôm nay không người thợ nào làm việc quá 8 giờ một ngày! Phải thực hiện 8 giờ làm việc, 8 giờ nghỉ ngơi, 8 giờ vui chơi!" Cuộc đấu tranh lôi cuốn ngày càng đông người tham gia. Cũng trong ngày hôm đó, tại các trung tâm công nghiệp khác trên nước Mỹ đã nổ ra 5.000 cuộc bãi công với 340.000 công nhân tham gia. Ở Washington, New York, Baltimore, Boston…hơn 125.000 công nhân giành được quyền ngày chỉ làm 8 giờ.
Những cuộc biểu tình tại Chicago diễn ra ngày càng quyết liệt. Giới chủ đuổi những công nhân bãi công, thuê người làm ở các thành phố bên cạnh, thuê bọn khiêu khích và cảnh sát đàn áp, phá hoại cuộc đấu tranh của công nhân. Các xung đột xảy ra dữ dội khiến hàng trăm công nhân chết và bị thương, nhiều thủ lĩnh công đoàn bị bắt… Báo cáo của Liên đoàn Lao động Mỹ xác nhận “chưa bao giờ trong lịch sử nước Mỹ lại có một cuộc nổi dậy mạnh mẽ, toàn diện trong quần chúng công nhân công nghiệp đến như vậy”.
Ngày 01/5/1886, Khoảng 40 vạn công nhân ở Chicagô biểu tình
đòi ngày làm 8 giờ.
Ngày 14/7/1889, ba năm sau “thảm kịch” tại thành phố Chicago, Quốc tế II được thành lập. Dưới sự lãnh đạo của Phiđrich Ăngghen, Đại hội lần thứ nhất của Quốc tế cộng sản II đã quyết định lấy ngày 01/5 hằng năm làm ngày biểu dương lực lượng và đấu tranh chung của tầng lớp vô sản các nước.
Từ đó, ngày 01/5 trở thành ngày Quốc tế lao động, ngày đấu tranh của giai cấp công nhân, ngày nghỉ ngơi và biểu dương lực lượng, ngày hội của công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới.
Năm 1920, dưới sự phê chuẩn của Lênin, Liên Xô (cũ) là nước đầu tiên cho phép người dân được nghỉ làm vào ngày Quốc tế Lao động 01/5. Sáng kiến này dần dần được nhiều nước khác trên thế giới thực hiện.
Tại Việt Nam, ngày Quốc tế Lao động đầu tiên được tổ chức vào năm 1930. Ngày 01/5/1930 - lần đầu tiên trong lịch sử phong trào công nhân ở Đông Dương, giai cấp công nhân nước ta dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã biểu tình ngoài đường phố để biểu dương tình đoàn kết cách mạng với công nhân quốc tế, đồng thời đấu tranh trực diện với bọn đế quốc thực dân Pháp, đòi Pháp phải cải thiện điều kiện làm việc, phải tăng lương và thực hiện luật lao động ngày làm việc 8 giờ. Đó là điểm bắt đầu cho cả cao trào 1930 - 1931 với đỉnh cao là phong trào Xô Viết - Nghệ Tĩnh.
Năm 1936, do thắng lợi Mặt trận Bình dân Pháp và mặt trận dân chủ Đông Dương, ngày Quốc tế lao động được tổ chức công khai tại Hà Nội, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia. Đặc biệt ngày 01/5/1938, một cuộc biểu tình lớn gồm hàng chục ngàn người đã diễn ra ở khu đấu xảo Hà Nội với sự tham gia của 25 ngành, giới: thợ hỏa xa, thợ in, nông dân, phụ nữ, người cao tuổi, nhà văn, nhà báo… Đây là cuộc mít tinh lớn nhất trong thời kì vận động dân chủ (1936 – 1939), một cuộc biểu dương sức mạnh đoàn kết của nhân dân lao động do Đảng lãnh đạo. Nó đánh dấu một bước trưởng thành vượt bậc về nghệ thuật tổ chức và lãnh đạo của Đảng ta.
01/5/1938, mít tinh của 25.000 người tại nhà hát Đấu Xảo – Hà Nội
Ngay sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, nước nhà được độc lập Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 22c/SL ngày 18/2/1946 về những ngày nghỉ Tết, lễ kỷ niệm lịch sử và lễ tôn giáo, trong đó công bố: Ngày 01/5 là một trong những ngày lễ chính thức và công nhân lao động cả nước sẽ được nghỉ 01 ngày hưởng nguyên lương. Ngày 01/5/1946, lần đầu tiên trong lịch sử nước ta, Ngày Quốc tế Lao động được tổ chức kỷ niệm mít tinh trọng thể tại Thủ đô Hà Nội với sự tham dự của 20 vạn nhân dân lao động.Từ đó, ngày Quốc tế lao động 01/5 hằng năm là một trong những ngày lễ lớn của đất nước, ngày hội của giai cấp công nhân và nhân dân lao động Việt Nam.
Kỉ niệm 136 năm ngày Quốc tế Lao động 01/5 (01/5/1886 – 01/5/2022) là dịp để chúng ta ôn lại lịch sử đấu tranh, xây dựng và trưởng thành của giai cấp công nhân; khẳng định vai trò, vị trí, những đóng góp to lớn của lực lượng công nhân và người lao động cho sự phát triển của xã hội.
